De stem, stemstoornissen en stemgebruik

‘Stem’ is het geluid dat wij voortbrengen met onze stemplooien (stembanden) en dat we kunnen vormen tot spraakklanken (het articuleren). Een stem kan prettig zijn om naar te luisteren, waarbij helderheid en melodie een rol spelen. Een stem kan ook vermoeiend, saai of vervelend zijn om aan te horen. De structuren die instaan voor de stemproductie zijn zeer fragiel en kwetsbaar. Hoge stembelasting, veelvuldig of langdurig contact met schadelijke stoffen, stemmisbruik of foutief stemgebruik kunnen leiden tot stemproblemen of stemstoornissen. Met voldoende aandacht voor stemhygiëne (stemsparende maatregelen) kan men het risico op een stemstoornis aanzienlijk verminderen.

Stemproductie
Bij het in- en uitademen wordt er lucht getransporteerd van de neus- en mondholte naar de longen en omgekeerd. De lucht passeert hierbij de stemplooien. Tijdens de ademhaling blijft de stemspleet open zodat de luchtstroom vrij kan passeren. De stemplooien worden door de adem in trilling gebracht. Stemgeluid ontstaat door het afwisselend open en dichtgaan van de stemplooien.

Zie animatie:

Geüpload door Logopediedongen op YouTube.

De werking van de stembanden
Lucht die door het strottenhoofd gaat, veroorzaakt een trilling van de stembanden. Deze trilling brengt een geluid voort. Hoe groter de druk waarmee de lucht tussen de stembanden wordt geperst, des te sterker het geluid.

De toonhoogte van het geluid wordt bepaald door de snelheid waarmee de stembanden trillen. De mate van de snelheid (de trillingsfrequentie) is afhankelijk van de spanning en de vorm van de ware stembanden. De spanning van de stembanden wordt geregeld door het kantelen van het strottenhoofd, die verder verbonden zijn twee bewegende kraakbeentjes die de vorm van de stembanden kunnen veranderen. Daardoor kunnen we hoesten, fluisteren, zuchten, spreken, zingen. Tenslotte zijn ook de stembanden zelf spieren, met een lengte van 1,5 tot 2 cm., die we kunnen gebruiken om klanken te maken.


Geüpload door Trainingsburo Wijs! Logopediepraktijk Wijs! op YouTube.

Voice Trix Inside your voice:

Geüpload door Paul Jungeblodt op You Tube

Stemstoornissen
Het ontstaan van een stemstoornis is doorgaans het resultaat van een langdurig proces waarbij verschillende factoren van invloed zijn. De meest voorkomende stemstoornis is heesheid, dat veroorzaakt kan worden door bijvoorbeeld stemplooiknobbeltjes. De meest voorkomende symptomen bij een stemstoornis zijn: heesheid, stemvermoeidheid, kortademigheid, verminderde stemomvang, stemverlies, stembreuken, gespannen stemgeving, tremor, pijn en andere symptomen zoals bijvoorbeeld gevoel van brok in de keel, droge mond en gespannen lichaam. Een groot aantal van deze symptomen kunnen ook voorkomen bij een infectie van de luchtwegen (keelontsteking, verkoudheid enz). De symptomen zullen dan na enkele dagen verdwijnen. Als de symptomen langer dan 10-14 dagen aanhouden, is het verstandig een arts te raadplegen.

Foutieve stemgeving
Met foutief stemgebruik wordt bedoeld het foutief aanwenden van de toonhoogte, luidheid en kwaliteit van de stem. We onderscheiden twee types:
- Hyperfunctioneel stemgebruik ontstaat door een overmatige spanning in de stemplooi- en halsspieren, een foutieve ademtechniek en een te hoge druk en weerstand in de stemspleet. De stem klinkt geknepen, geperst en schril.
- Bij de hypofunctionele stem worden de stemplooispieren te weinig gespannen waardoor een te lage druk en weerstand in de stemspleet ontstaat. Hierdoor zijn de ademhaling en stemgeving niet in evenwicht. De stem klinkt inefficiënt en zwak. De draagkracht is beperkt.

Foutief stemgebruik kan resulteren in stemstoornissen zoals stembandknobbeltjes, een stembandpoliep e.a. Bij foutief stemgebruik is meestal logopedische therapie noodzakelijk.

 
 

Naam